Makower, Henryk

Przed wojną

Henryk Makower urodził się 10 lutego 1904 roku w Kaliszu. Przez dwa lata studiował biologię na Uniwersytecie Wileńskim, a później medycynę na Uniwersytecie Jagiellońskim (ukończył ją w 1929 roku)[1]. Podczas studiów był asystentem w Zakładach Fizjologii i Bakteriologii, a w 1931 roku ukończył kurs bakteriologii i immunologii w Państwowym Zakładzie Higieny w Warszawie. Następnie pracował w Łodzi jako internista w szpitalach miejskich i w pogotowiu ratunkowym. Po wybuchu wojny wraz z wyjechał matką do Warszawy.

Getto warszawskie

W getcie warszawskim Makower był ordynatorem oddziału zakaźnego w Szpitalu dla Dzieci im. Bersohnów i Baumanów. Objął także stanowisko sekretarza Komisji Zdrowia, działającej przy Żydowskiej Izbie Zdrowia. Współpracował z Ludwikiem Hirszfeldem i brał udział w zwalczaniu epidemii tyfusu. Wykładał fizjologię na kursach medycznych. Pełnił też funkcję lekarza Służby Porządkowej, był osobistym lekarzem jej komendanta Józefa Szeryńskiego^[1], a prywatnie lekarzem wielu pracowników Gminy Żydowskiej, co budziło kontrowersje.  Bardzo krytycznie oceniał ją m.in. Marek Edelman.

Jesienią 1940 roku Makower rozpoczął pracę w komisji lekarskiej kierującej robotników żydowskich do obozów pracy.

Makower mieszkał na ul. Żelaznej 68. Przez jakiś czas miał długoterminową przepustkę z getta.

Latem 1942 roku wziął ślub z lekarką Noemi Wigdorowicz-Makowerową, aby uchronić ją przed wysiedleniem. Zamieszkali później na ul. Zamenhofa.

Niedługo potem, na początku września 1942 roku, jeszcze w czasie trwania pierwszej akcji eksterminacyjnej, do Treblinki została wywieziona jego rodzina: matka, siostra Lonia z mężem i dwunastoletnią córką Ireną, brat Józef z żoną. On sam posiadał tzw. numerek życia, który uchronił go przed deportacją. Wywołało to wielkie wyrzuty sumienia u Makowera: nie ulega wątpliwości, że tego wielkiego egzaminu życiowego jako syn i brat nie zdałem […] Wiem tylko, że wszyscy moi bliscy czekali na mnie, wierzyli w ratunek, który im przyniosę, a ja ich zawiodłem. Nie wiem, czy mógłbym ich uratować, ukryć w szpitalu, a potem pojedynczo wyprowadzić. Być może – tak. Ale faktem jest, że zawróciłem z drogi, że tego dnia po raz drugi zdradziłem moich najbliższych. To nie jest tylko czarna plama w moim życiu […], ale jest to stały wyrzut sumienia, trapiący mnie w każdej chwili, gdy widzę przed oczyma moje drogie twarze^[2], pisał we wspomnieniach.

Po akcji styczniowej, 26 stycznia 1943 roku razem z żoną przeszedł na stronę aryjską. Początkowo ukrywali się u doktora Emila Palucha, a następnie w Starej Miłosnej pod Warszawą, gdzie napisał wspomnienia z getta.

W sierpniu 1944 roku Makower wstąpił jako ochotnik do Wojska Polskiego w Lublinie, gdzie został ordynatorem oddziału chorób wewnętrznych i zakaźnych w szpitalu wojskowym, a potem w szpitalach w Otwocku i w Gdańsku-Oliwie.

[1] Makower nie tylko leczył Szeryńskiego, ale także próbował uratować mu życie – kiedy ten zażył arszenik, przetoczył mu własną krew.

[2] H. Makower, Pamiętnik z getta warszawskiego, październik 1940 – styczeń 1943, Wrocław 1987, s. 125, 127.

Po wojnie

Po wojnie Makower wraz z żoną przeniósł się do Wrocławia, gdzie w lutym 1946 roku dzięki zaproszeniu profesora Ludwika Hirszfelda otrzymał stanowisko adiunkta w Zakładzie Mikrobiologii Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1947 i 1957 roku jako stypendysta Rockefellera wyjeżdżał do Stanów Zjednoczonych[1], aby poznać metody badań wirusologicznych. Podróżował także do Taszkientu i do Czechosłowacji, gdzie współpracował z tamtejszymi wirusologami. W latach 1946–1950 organizował kursy doszkalające dla lekarzy i farmaceutów – wykładał mikrobiologię, immunologię i naukę o antybiotykach. W 1949 roku Makower utworzył pracownię wirusologiczną, działającą przy Zakładzie Mikrobiologii Lekarskiej, którym kierował. Pracownia przekształciła się w Zakład Wirusologii Instytutu Immunologii i Terapii Doświadczalnej, na którego czele stanął Makower. Ponadto należał do powołanej w 1958 roku komisji do spraw szczepienia żywą szczepionką poliomyelitis, a w latach 1959–1960 był ekspertem do spraw wirusologii Światowej Organizacji Zdrowia.

Makowerowie mieli dwójkę dzieci – córkę Irenę, psycholożkę kliniczną i psychoterapeutkę, oraz syna Józefa, lekarza.

Henryk Makower zmarł 11 marca 1964 roku we Wrocławiu.