Józef Sak

Działalność wojenna

Urodził się w Przemyślu. Z zawodu był nauczycielem, przed wojną pracował w Częstochowie.

W trakcie wojny jeden z przywódców Poalej Syjon Prawicy, w getcie warszawskim wykładał język polski w konspiracyjnym gimnazjum Droru, które również współzakładał. Stał na czele organizacji Szul-Kult. Działał też w CENTOS-ie (Gitler-Barski 1986, 36). Działał w imieniu Poalej Syjon Prawicy w reprezentacji partii politycznych działającej przy AJDC (ARG, t. 27, XLIX). Członek Komisji dla Spraw Uchodźców działającej przy ŻTOS (ARG, t. 27, 1041). Członek Bloku Antyfaszystowskiego. Jeden z redaktorów pisma konspiracyjnego Bloku „Der Ruf”. Uczestniczył w spotkaniu liderów organizacji podziemnych 23 lipca 1942 r.

Po wielkiej akcji został członkiem Komitetu Społecznego przy ŻOB i Komisji Koordynacyjnej ŻKN. Po opuszczeniu getta ukrywał się po tzw. aryjskiej stronie i współpracował z ŻKN. Razem z nim przebywały jego żona Hela (była łączniczką) i córka, Janka (w Izraelu została pisarką, używała nazwiska Jonat Sened) (Cukierman 2020, 342). Wszyscy przeżyli wojnę. Józef Sak walczył w powstaniu warszawskim w plutonie ŻOB przy AL. (Engelking, Libionka 2009, 51). Po powstaniu Sak dostał się m.in. z Symchą Rotemem do obozu w Pruszkowie, a stamtąd do Suchedniowa, gdzie do końca wojny podawał się za ukrywającego się oficera polskiego (Temkin-Bermanowa 2000, 136–137).

Losy powojenne

Po wojnie był przewodniczącym Poalej Syjon Prawicy w Polsce, potem Poalej Syjon Hitachdut. Członek i współzałożyciel Centralnego Komitetu Żydów w Polsce. Niezrzeszony poseł na Sejm Ustawodawczy od 1947 r., zrzekł się mandatu 18 listopada 1948 r. Był członkiem redakcji pisma „Dos Naje Lebn”. Po likwidacji Poalej Syjon Hitachdut przez władze PRL wyemigrował z żoną i córką do Izraela, gdzie mieszkał aż do śmierci.