parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

ofiary

ofiary

(hebrajski korbanot, od karaw = zbliżać się, [według interpretacji midraszowej, to, co składa się Bogu w ofierze, zbliża  człowieka do Niego; kodaszim, od kodesz = świętość, święta rzecz). O składaniu o. w Biblii Hebrajskiej jest mowa około 80 razy (przede wszystkim w Księdze Kapłańskiej i w Księdze Liczb); po raz pierwszy – przy okazji opowieści o Kainie i Ablu, a następnie o potopie i Noem. Szczególne znaczenie miało ofiarowanie Izaaka przez jego ojca, Abrahama ( akeda), oraz ofiarowanie baranka pesachowego (por.: baran; Pesach). Po ustanowieniu Przybytku i Namiotu Spotkania o. stały się stałym elementem życia religijnego starożytnych Izraelitów. Wyróżnia się wiele ich typów, gdyż w ofierze można składać różnego rodzaju zwierzęta, ptaki bądź wino i inne produkty. Ofiara może być całopalna (jej wzorcem była ofiara złożona przez Abrahama, której zapach spodobał się Panu, dzięki czemu stała się centalnym elementem kultu świątynnego; por. też Holokaust), ofiara mogła również zostać spożyta, w części lub w całości przez kapłanów, osoby składające ją bądź przez ubogich. O. składano również po popełnieniu grzechgrzechu lub przestępstwa. Istniały także: „ o. pokoju” (hebrajski, sz(e)lamim; dziękczynne bądź wotywne), związane z ucztą, będące wyrazem wspólnoty; o. prywatne, składane przez indywidualnych oferentów; o. publiczne (hebrajski, tamid), składane codziennie przez kapłanów rano i wieczorem w Świątyni Jerozolimskiej, symbolizujące ślubowaną przez Izrael nieprzerwaną służbę Bogu. Charakterystyczną cechą judaizmu była ścisła centralizacja kultu w Świątyni Jerozolimskiej i prowadzący do tego proces. Początkowo o. składano na „wysokich miejscach” (hebrajski, bamot). Według teorii rozwiniętej w literaturze rabinicznej, po ustanowieniu Przybytku o. takie były zakazane, dopóki Przybytek znajdował się na pustyni, wraz z wędrującymi przez nią Izraelitami. Od wejścia do Ziemi Obiecanej było kilka okresów, w których składanie o. na „wysokich miejscach” było zakazane, lub przeciwnie – dozwolone. Ostatecznie, po wzniesieniu Świątyni Jerozolimskiej, zostały one zakazane. Pobożni, w tym faryzeusze, odżegnywali się od wynaturzeń kultu świątynnego, do których zaliczali o. składane w sposób mechaniczny, bez wyznania grzechów i głębokiego przeżycia religijnego. Śladem tej opozycji są zawarte w literaturze rabinicznej stwierdzenia, głoszące wyższość studiowania Tory oraz żarliwej modlitwy nad o. (traktat Menachot 110a). Ponieważ po zburzeniu Drugiej Świątyni (70 n.e.) nie można było już praktykować kultu świątynnego, substytutem o. stała się modlitwa. Innym problemem był fakt, że w kontekście składania o., ubój zwierząt na mięso do spożycia, również miał charakter sakralny, a więc nie byłby możliwy poza Jerozolimą. Jednak nakaz, zawarty w Torze ( Pwt 12,20-24), umożliwiał to, pod warunkiem wystrzegania się spożywania krwi zwierzęcia, która winna zostać wylana na ziemię, co stało się fundamentem uboju rytualnego i roli szojchetów. Z czasem rozwinęła się dyskusja nad prawdziwym sensem składania o. Majmonides, wychodząc z przesłanek racjonalistycznych, twierdził, że ustanowienie ich było efektem kompromisu, bowiem w starożytności ludzie nie mogli się bez nich obejść, a centralizacja kultu miała zapobiegać upodobnieniu się praktyk Izraelitów do praktyk pogan (w tym Kananejczyków). Przeciw takiemu ujęciu sprawy występował Nachmanides i wielu innych uczonych, podkreślając symboliczne znaczenie składania o. oraz ich wagę dla judaizmu w ogólności. Przywrócenie tradycji składania o. stało się jednym z głównych elementów oczekiwań mesjańskich. W Sefer ha-Zohar ofiara staje się oznaką zakończenia procesu zbawienia. W tym też znaczeniu słowo korban (hebrajski, ofiara) weszło do liturgii żydowskiej. W modlitwie prosi się Boga: „Sprowadź nas do Syjonu, miasta Twego, ze śpiewem, i do Jerozolimy, Twej Świątyni, z radością, a tam złożymy nasze ofiary”. W doktrynie sabataistycznej, która zdecydowanie odrzucała Prawo Mojżeszowe i oparty na nim kult świątynny, złożenie ofiary staje się oznaką wyzwolenia spod władzy tego Prawa i zawarcia nowego Przymierza z Bogiem, w oparciu o nową Torę. Wiadomo, że Sabataj Cwi, przynajmniej trzykrotnie, dokonywał złożenia ofiary, a mianowicie w Palestynie, Konstantynopolu oraz w Adrianopolu, gdzie miał powiedzieć: „w ogniu złożona ofiara, słodki zapach dla Pana”. Słowa te nawiązywały do ofiary Abrahama i zawartego przez niego Przymierza, które nie było uwarunkowane spełnianiem Prawa. Także dla frankistów złożenie całopalnej ofiary miało być manifestacją zbawienia. W toku głębokich przemian w łonie judaizmu, od końca XVIII w., ukształtowało się kilka zasadniczych nurtów myślenia o o.; ortodoksi nadal modlą się o przywrócenie składania o. w odbudowanej Świątyni Jerozolimskiej (por. judaizm ortodoksyjny); zwolennicy judaizmu reformowanego pomijają związane z tym fragmenty modlitw bądź uznają je za nieprzystające do obecnych warunków. (Por. też: Arachin j; dziesięcina; jałówka czerwona; Sukot; bikurim; chagiga; Isru Chag; Jom Kipur; kaparot; musaf; nedawa; neder; Nedarim; omer; Para; reguła prawej ręki; skarbony; skrucha; T(e)mura; T(e)rumot; Zeraim; Zewachim).

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]