parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Mizrachi

Mizrachi

(nazwa utworzona od hebrajskich słów merkaz ruchani = centrum duchowe; ale też – wschodni); w Polsce również Histadrut „Mizrachi” (hebrajski, Związek Mizrachi, Związek Wschodni); Organizacja Syjonistów-Ortodoksów „Mizrachi” – religijny ruch syjonistyczny, którego cele wyrażało, sformułowane przez Bar Ilana, motto: Erec Israel le-am Israel al-pi Torat Israel (hebrajski, Ziemia Izraela dla ludu Izraela, zgodnie z Torą [Prawem] Izraela). Ewolucja ideologiczna, prowadząca do powstania M., datuje się od początku XX wieku. W 1901, na Światowym Kongresie Syjonistycznym, powstała frakcja syjonistów-ortodoksów Ha-Merkaz ha-Ruchani (hebrajski, Centrum Duchowe), zaś w 1902 pojawiła się taka frakcja religijna wewnątrz Światowej Organizacji Syjonistycznej (ŚOS). W maju 1902 zwołano konferencję założycielską w Wilnie, która podjęła decyzję o powstaniu nowej organizacji; tam też utworzono pierwszy jej oddział na ziemiach polskich. W sierpniu 1904, w Bratysławie, zebrał się I Światowy Kongres M., na którym powołano do życia Światową Organizację M. Na konferencji w Warszawie, w maju 1919, działacze reprezentujący nurt konserwatywny i religijny podkreślili swoją odrębność na tle polskiego ruchu syjonistycznego. Po I wojnie światowej M. uznawała, że polityczne rozwiązanie  kwestii żydowskiej jest możliwe jedynie przez urzeczywistnienie żydowskiej autonomii kulturowo-narodowej, stanowiącej drogę do kulturalno-narodowego rozwoju Żydów w diasporze (w zgodzie z zasadami religii i tradycji żydowskiej), opartej na języku hebrajskim, przy uwzględnieniu nauki języka polskiego, historii Polski i kultury świeckiej. M. napotykała na duże trudności organizacyjne wśród żydowskich sfer ortodoksyjnych, szczególnie ostro zwalczana była przez Agudę; współpracowała z ogólnymi syjonistami, zwłaszcza z frakcją Et-Liwnot, opowiadającą się za porozumieniem z rządem polskim. Ruch M. dzielił się na trzy odrębne i autonomiczne organizacje: w byłym Królestwie Kongresowym i województwach wschodnich – z siedzibą w Warszawie; w Małopolsce Zachodniej i na Śląsku – z siedzibą w Krakowie i w Małopolsce Wschodniej – z siedzibą we Lwowie. Wcześniej utworzony ośrodek w Wilnie, podporządkował się Warszawie. Na czele każdej organizacji dzielnicowej stały: Zjazd Krajowy, złożony z delegatów wybranych przez komitety lokalne i zwoływany co dwa lata; Rada Centralna, licząca 50 osób; oraz Komitet Wykonawczy, złożony z 10 osób. W latach 30. XX wieku. M. miała w Polsce przeszło 350 oddziałów, z 22 tysiecy członków, i choć w 2. połowie lat 30. jej wpływy zaczęły słabnąć, to nadal zachowała je w sferach ortodoksyjnych drobnego i średniego mieszczaństwa. Wpływy partii były najsilniejsze we wschodnich województwach. M. współpracowała ze zwolennikami umiarkowanej taktyki politycznej w Polsce, tj. z frakcją Et Liwnot i z rewizjonistami. Rozwijała działalność oświatową i kulturalną; powołała własną organizację szkolną ( Jawne). Utworzyła też (1917) organizacje młodzieżowe: Ceirej Mizrachi (hebrajski, Młodzież Mizrachi), zwany też Mizrachi ha-Cair, która stawiała sobie za cel samokształcenie; oraz He-Chaluc ha-Mizrachi (hebrajski, Pionier Mizrachi), od 1926 noszącą nazwę Ha-Poel ha-Mizrachi (hebrajski, Robotnik [Pracownik] Mizrachi), która miała przygotowywać młodzież do emigracji i do pionierskiego osadnictwa w Palestynie. Z partią M. była blisko związana organizacja robotnicza Dat wa-Awoda (hebrajski, Religia i Praca). W 1937 zostało założone Zjednoczenie Rabinów Mizrachistycznych. Czołowymi działaczami M. w dwudziestoleciu międzywojennym byli miedzy innymi: rabini I. Nissenbaum, I. Rubinstein oraz J.H. Farbstein. Po II wojnie światowej M. reaktywowała się; była jedyną żydowską partią religijną, której państwowe władze zezwoliły na legalną działalność. Jej główną bazę stanowiły Żydowskie Komitety Wojewódzkie. M. początkowo nie przystąpiła do CKŻP, jej przedstawiciele weszli do niego dopiero w sierpniu 1948. M. nie odznaczała się dużymi wpływami; tworzyli ją głównie członkowie aparatu administracyjnego zatrudnieni w kongregacjach, część liberalnych rabinów, z Dawidem Kahane na czele, oraz religijni rzemieślnicy i robotnicy. Partia rozwijała akcję charytatywną, dzięki pomocy bratnich organizacji z zagranicy; prowadziła domy dziecka, domy starców, bursy młodzieżowe, szkoły religijne i punkty produktywizacyjne. W 1947 liczyła 500 członków. Nie odbudowała już organizacji młodzieżowych. Decyzją MAP miała zostać zlikwidowana do dnia 1 XII 1949. (Zob. też m.in.: Be(j)t Szmuel; Bne(j) Akiwa; „Ha-Micpe”; Kowalski Juda Lejb; Landau Szmuel Chaim; Mohylewer Samuel; Reines Icchak Jaakow; Seminarium Rabiniczne „Tachkemoni”; syjonizm na ziemiach polskich; Tora wa-Awoda; Weiss Abraham; Złotnik Juda Lejb)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]