parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
(1887 Wilno – 1943 Warszawa) – drukarz, działacz Bundu. Pochodził z rodziny robotniczej. Wcześnie zaczął pracować i związał się z ruchem socjalistycznym. W Wilnie rozwijał działalność partyjną; należał do bundowskiej organizacji Bojewoj Otriad; stworzył organizację robotników drukarskich; pracował w gazecie „Hofnung” (jid., Nadzieja), drukował proklamacje. Po przeniesieniu do Łodzi (jako Tojwie [Tuwja] Głaz) przyczynił się do zalegalizowania tamtejszego Związku Drukarzy. W 1915 rozpoczął pracę w Warszawie w dzienniku „Warszewer Togbłat”. Później został przewodniczącym warszawskiego Związku Drukarzy; organizował strajk drukarzy w 1918; w 1920 trafił do więzienia. W 1925 został wybrany na przewodniczącego Centralnego Zarządu Związku Drukarzy. Z jego inicjatywy powstało wiele instytucji związkowych o charakterze społecznym i kulturalnym. K. został członkiem Komitetu Warszawskiego Bundu, był również członkiem Zarządu Sanatorium W. Medema, a od 1936 – członkiem Zarządu Gminy Żydowskiej w Warszawie. W końcu 1938 kandydował do Rady Miejskiej Warszawy. Pracował w dzienniku „Der Moment”, a we wrześniu 1939 współpracował przy wydawaniu „Fołks-Cajtung”. Podczas wojny, w getcie warszawskim, gdzie znalazł się wraz z rodziną, kontynuował swą działalność partyjną; m.in. należał do CK Bundu, Centralnej Rady Związków Zawodowych; organizował pomoc socjalną dla drukarzy, przechowywał bibliotekę i archiwum Związku, drukował prasę podziemną, współpracował z ŻOB-em, a podczas powstania w getcie warszawskim walczył w rejonie ul. Franciszkańskiej. Zginął w bunkrze w żydowskim szpitalu przy ul. Gęsiej 6. Zgięła też większość jego rodziny, poza synem i wnuczką.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.