parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Oświęcim II - Brzezinka

Oświęcim II - Brzezinka

(niem., Auschwitz II – Birkenau); największy niemiecki ośrodek zagłady, działający regularnie od marca 1942 do października 1944, w ramach „ostatecznego rozwiązania” kwestii żydowskiej; organizacyjnie i terytorialnie wchodził w skład obozu koncentracyjnego Oświęcim, położonego 60 km na zachód od Krakowa, na terenie ziem wcielonych do Rzeszy. Budowę ośrodka – na rozkaz SS-Reichsführera Heinricha Himmlera, wydany ustnie i w tajemnicy komendantowi obozu w Oświęcimiu, Rudolfowi Hessowi, latem 1941, a więc jeszcze przed podjęciem przez Hitlera decyzji, dotyczącej bezwyjątkowej zagłady Żydów (Holokaust), po pierwszych eksperymentach uśmiercania ludzi gazem (Cyklon B; komory gazowe), przeprowadzonych 3 IX 1941 – rozpoczęto w październiku 1941. Podczas wizyty Adolfa Eichmanna (Referat Żydowski Gestapo) w obozie, która miała miejsce przed 3 IX 1941, niezobowiązująco ustalono, że środkiem mordowania będzie gaz i wybrano miejsce zagłady. Stała się nim, leżąca na uboczu zagroda chłopska, zasłonięta lasem i zaroślami, niezbyt odległa od linii kolejowej. Pierwsze transporty Żydów rozpoczęto uśmiercać na przełomie 1941/1942. W każdej z pięciu komór gazowych można było zabić około 6 tysięcy ludzi dziennie. Od marca 1942, prawie codziennie, przyjeżdżały do ośrodka pociągi z Żydami z całej Europy, zwykle towarowe, przywożące od jednego do kilkunastu tysięcy ludzi. Ofiary krzykiem i biciem zmuszano do wyjścia z wagonów na rampę, polecano im ustawić się w dwa szeregi (osobno kobiety z dziećmi, osobno mężczyźni), następnie oficerowie SS (zwykle lekarze) dokonywali selekcji – co było wyjątkiem w obozach zagłady – kierując niewielką część przybyłych, uznanych za zdolnych do pracy, do obozu (około 25–30%, lekarzy i personel sanitarny kierowano tam bezwarunkowo); wybranym w praktyce pozostawało kilka tygodni, najwyżej kilka miesięcy życia. Większość przybyłych prowadzono do komór gazowych, przed którymi zmuszano ich do rozebrania się, tłumacząc, że muszą poddać się odwszeniu. Niezdolnych do samodzielnego udania się do komór zabijano na miejscu strzałem w kark z broni małokalibrowej. Po zapełnieniu komór ludźmi zaśrubowywano uszczelnione drzwi i wsypywano zawartość puszek z Cyklonem B przez specjalne otwory w suficie. Po upływie 30 minut drzwi otwierano, wyciągano zwłoki i przewożono je wagonikami kolejki polowej do dołów. Od lata 1942 ciała palono dniem i nocą w krematoriach, lub na otwartej przestrzeni (około 8 tysięcy na dobę), w listopadzie 1942 dokonano ekshumacji osób pochowanych wcześniej w rowach, ciała spalono. Mienie pomordowanych, pozostawiane na rampie, zbierane na samochody ciężarowe, które przewoziły je dalej, było w specjalnych barakach-rozbieralniach sortowane i przygotowywane do wysyłki do Niemiec; czynnością tą zajmowała się grupa więźniów w pomieszczeniu zwanym Kanadą. Opróżnianiem komór ze zwłok i ich paleniem, po uprzednim wyrwaniu złotych zębów i obcięciu włosów, zajmowała się grupa więźniów żydowskich, zwanych Sonderkommando (niemiecki, oddział specjalny), a w języku obozowym – „hajcerami”. W myśl polecenia Eichmanna, byli oni mordowani po każdej większej akcji. W kwestii selekcji natychmiast pojawiły się i przez cały czas istniały głębokie rozbieżności w centralnym aparacie SS; gestapo było zainteresowane natychmiastowym zgładzeniem jak największej liczby Żydów, natomiast Główny Urząd Administracyjno-Gospodarczy SS, dążył od uzyskania dla przemysłu zbrojeniowego jak największej ilości siły roboczej; podobnie Ministerstwo Zbrojeń i Organizacja „Todt”. W ośrodku dochodziło do pojedynczych aktów oporu. 7 X 1944 wybuchł bunt członków Sonderkommando; więźniom udało się zdobyć materiał wybuchowy, planowano jednoczesny wypad ze wszystkich krematoriów. Udało się zniszczyć jedną komorę; wszyscy uczestnicy walki, w liczbie 80, zginęli; rozstrzelano też pozostałych członków Sonderkommando. Natychmiast po zakończeniu walk ostatecznie wstrzymano działalność ośrodka, niszcząc – na rozkaz Himmlera – wszystkie jego instalacje. W komorach O. II – B. zostało zamordowanych około 1,5 miliona Żydów (to jest 25% ofiar Holokaustu) z Rzeszy, krajów okupowanych, zależnych i sprzymierzonych, oraz około 20 tysięcy Romów i kilkuset polskich więźniów politycznych.

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]