parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Ha-Szomer ha-Cair

Ha-Szomer ha-Cair

(hebr., Młody Strażnik, Harcerz) – lewicowa syjonistyczna organizacja młodzieżowa o charakterze pionierskim, jedna z najsilniejszych żydowskich organizacji skautowych w II Rzeczpospolitej. Zaczęła się krystalizować w Galicji jeszcze przed wybuchem I wojny światowej (Szomer Israel), a nieco później w zaborze rosyjskim. Odwoływała się m.in. do etosu działającej w Palestynie od 1909 organizacji żydowskich strażników Ha-Szomer, do idei A.D. Gordona i J. Trumpeldora, a w pracy wychowawczej posługiwała się metodą skautową. W 1916 w Wiedniu doszło do zjednoczenia organizacji skautowej Ha-Szomer i kulturalnej Ceirej Syjon, a w 1917 w Częstochowie odbył się zjazd założycielski organizacji Ha-Szomer ha-Cair w Polsce. Zgodnie z założeniami, miał to być „ruch renesansu narodowego”; jego członkowie zw. szomrami zobowiązani byli do pracy dla idei palestyńskiej, m.in. poprzez wspieranie akcji Keren Kaj(j)emet le-IsraelKeren ha-Jesod; mieli też stanowić część „narodowej awangardy”; winni opanować język hebrajski i przygotować się do pracy w Palestynie, przede wszystkim na roli. Do nich skierowane było polsko-hebrajskie, a potem hebrajskie pismo „El Al” (1922–1924), lwowskie „W drodze” (1931–1934) oraz lwowsko-warszawskie „Zew Młodych”. Pismo młodzieży szomrowej (1935). Pełną realizacją programu Ha-Sz. ha-C. była alij(j)ai praca w kibucach palestyńskich. W pierwszych latach istnienia organizacja przeżywała szybki rozwój, zaczęła ewoluować ideologicznie w kierunku marksizmu. Na jej czele stały: Zjazd członków lub delegatów oraz Komenda Naczelna; podstawowymi jednostkami wychowawczymi były: kwuca (hebr., grupa), pluga (hebr., kompania) i gdud (hebr., batalion). Ha-Sz. ha-C. należał do Ligi Pomocy Pracującym w Palestynie oraz – na zasadach pewnej autonomii – do He-Chaluc. Światowa Federacja Ha-Sz. ha-C. ukonstytuowała się na zjeździe w Gdańsku latem 1924. Ha-Sz. ha-C. istniał także m.in. w: Austrii, Rumunii, Bułgarii, Czechosłowacji, Belgii, Kanadzie, a także na Litwie i Łotwie. W 1935 światowa Ha-Sz. ha-C. liczył ok. 70 tys. członków. Podczas II wojny światowej członkowie tej organizacji w Polsce odegrali ogromną rolę w żydowskim podziemiu. Próbowano kontynuować działalność edukacyjną i wychowawczą; w getcie warszawskim działała biblioteka, garkuchnia, prowadzono seminaria, na których szkoleni byli instruktorzy do pracy wychowawczej, wydawano pismo „El Al” (kwiecień 1941 – styczeń 1942), „Komunikaty Wojenne” (codzienny biuletyn z nasłuchu radiostacji alianckich), „Płomienie”, „Przedwiośnie” (najczęściej były to powielane maszynopisy). Obok Droru„Akiby”, Ha-Sz. ha-C. był inicjatorem powstania ŻOB-u. Wraz z sześcioma innymi syjonistycznymi partiami politycznymi i organizacjami młodzieżowymi wchodził w skład ŻKN. Członkowie Ha-Sz. ha-C. brali udział w walkach getta warszawskiego (zob.: powstanie w getcie warszawskim; M. Anielewicz; Sz. Heller), wileńskiego (A. Kowner) oraz w zbrojnym ruchu oporu getta krakowskiego (H. Bauminger). Po zakończeniu wojny organizacja wznowiła w Polsce legalną działalność; wchodziła w skład CKŻP, a jednocześnie była zaangażowana w organizowanie nielegalnej emigracji Żydów z Polski (bricha). Na bazie organizacji młodzieżowej, która nadal działała pod tą samą nazwą, w 1946 powstała Żydowska Partia Robotnicza „Ha-Szomer ha-Cair” (ŻPR H-S). We wrześniu 1946 w Łodzi odbył się jej zjazd organizacyjny. Wówczas działały już 22 koła Ha-Sz. ha-C., skupiające prawie 1 tys. członków; prowadzono domy dziecka, organizowano kolonie letnie, wydawano prasę młodzieżową (np. „Mosty”, wraz z dodatkiem „Zew Młodych”). Ha-Sz. ha-C. wspierał także akcje Keren Kajemet le-Israel, prowadził liczne kibuce, m.in. we Wrocławiu, Wałbrzychu, Legnicy, Bielawie, Sosnowcu, Katowicach, Bytomiu, Łodzi i Warszawie. Przede wszystkim jednak stworzył szkolnictwo hebrajskie. Opowiadał się za masową emigracją Żydów do Palestyny, gdzie – z pomocą Związku Radzieckiego – powstałoby państwo dwunarodowe, w którym Żydzi i Arabowie znaleźliby pomyślne warunki rozwoju kulturalnego i narodowe. Ta elitarna, ale popularna partia, będąca celem ostrych ataków Frakcji PPR przy CKŻP, liczyła ok. 1,5 tys. członków. Jej polityką kierował KC i Rada Krajowa. Miejskie koła partyjne tworzyły komitety powiatowe i wojewódzkie. W czerwcu 1949 II Nadzwyczajny Zjazd ŻPR H-S powziął uchwałę o połączeniu się ze Zjednoczoną Żydowską Partią Robotniczą „Poalej Syjon” i stworzeniu Zjednoczonej Żydowskiej Partii Robotniczej „Poalej Syjon – Ha-Szomer ha-Cair”. Decyzją MAP, została ona rozwiązana 1 II 1950. W Palestynie, w 1945, na bazie organizacji młodzieżowej, także powstała partia Ha-Sz. ha-C.; w 1948 przystąpiła ona do Achdut ha-Awoda Poalej Syjon.

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]