parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego w Polsce (ZRWM)

Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego w Polsce (ZRWM)

organizacja utworzona na Ogólnokrajowym Zjeździe Delegatów Żydowskich Kongregacji Wyznaniowych w Polsce w dniach 9-10 VIII 1949, dla zaspakajania potrzeb religijnych Żydów. Podstawową jej jednostką organizacyjną była kongregacja, jednak ta nie miała osobowości prawnej; miał ją jedynie ZRWM jako całość. Podlegał on Urzędowi do Spraw Wyznań MSW, który musiał wyrażać zgodę na wszelkie decyzje w istotnych dla ZRWM sprawach. Pierwszym przewodniczącym ZRWM został rabin Szulim Treistman. Podstawy materialne istnienia i działalności statutowej ZRWM stanowiły subwencje z Jointu w okresach, kiedy organizacja ta mogła w Polsce swobodnie działać (1949-1950, 1957-1967 i od 1981). W pozostałych latach prace ZRWM opierały się na subwencjach państwowych i ograniczonych środkach własnych. Od 1950, z powodu malejącej liczby praktykujących Żydów, a także bardzo skąpego budżetu, jego działalność była stopniowo ograniczana. Po kolejnych falach emigracji liczba członków ZRWM zmalała – w 1963 do 6 tys., w 1968 do 5 tys., a na początku lat 70. do 2 tys.; w 1982 wynosiła 1892, w 1990 – 1558, w 1994 – 1220 osób. Już w latach 60. podkreślano, że wśród członków przeważają ludzie starzy, a tendencja ta z czasem jeszcze pogłębiła się. W 1968 miał miejsce ostatni zjazd kongregacji, po którym nastąpiło kilkanaście lat przerwy. W 1973, po wyjeździe do Izraela Izaaka Frenkla, dotychczasowego prez. ZRWM, jego miejsce zajął Mojżesz Finkelstein, który pozostał na tym stanowisku do 1991. W grudniu 1984 doszło do Zjazdu Kongregacyjnego ZRWM, na którym powołano Zarząd Główny ZRWM w Polsce.; jego przew. został Finkelstein. Zgodnie ze statutem, Zarząd powoływany był na okres trzech lat. Przywrócono też legitymacje członkowskie. Najważniejszymi sferami statutowej działalności ZRWM było odtąd zapewnienie warunków sprzyjających kultywowaniu życia religijnego przez wiernych; prowadzenie działalności charytatywnej i opiekuńczej, wydawniczej i kulturalnej; oraz ochrona, renowacja, a także konserwacja cmentarzy i zabytków kultury żydowskiej na terenie całego kraju. Zarząd wydawał kalendarz kieszonkowy i „Kalendarz Żydowski – Almanach”, a także (od 1982) przygotował cztery audycje radiowe, emitowane przez Polskie Radio w wigilię świąt: Pesach, Szawuot, Rosz ha-Szana i Jom Kipur. W 1986 ZRWM zrzeszał 16 kongregacji (Bielsko-Biała, Częstochowa, Zgorzelec, Katowice, Bytom, Gliwice, Kraków, Legnica, Lublin, Łódź, Szczecin, Wałbrzych, Dzierżoniów, Wrocław, Żary i Warszawa). W lutym 1988 wybrano Prezydium Zarządu ZRWM, w skład którego weszli m.in.: Sz. Datner jako honorowy przewodniczący, a M. Finkelstein – jako przewodniczący. Tego samego roku ZRWM wpisany został do rejestru stowarzyszeń i związków religijnych w PRL, a jego statut władze w całości zatwierdziły (zmiany szły w kierunku osłabienia kontroli Urzędu do Spraw Wyznań). W 1991 na przewodniczącego ZRWM wybrano Pawła Wildsteina; za najpilniejsze zadanie uznano reaktywowanie gmin żydowskich w Polsce. Od 1992 nazwa „kongregacja” została zastąpiona przez „gmina”, a ZRWM przemianowano na Związek Gmin Wyznaniowych Żydowskich w RP ( ZGWŻ). W 1993 Urząd Rady Ministrów zatwierdził nowy statut ZGWŻ, w zasadniczy sposób zmieniający organizację wewnętrzną Związku; odwoływano się w nim zarówno do tradycji żydowskich gmin wyznaniowych, jak i kongregacji działających w Polsce po II wojnie światowej; m.in. wprowadzono podział na osiem gmin (z filiami) w: Katowicach, Krakowie, Legnicy, Łodzi, Szczecinie, Warszawie, Wrocławiu i Gdańsku. Gminy stały się odpowiedzialne za całkowite zaspakajanie potrzeb religijnych i materialnych podporządkowanych im filii (w 1995 filia gminy katowickiej w Bielsku Białej przekształciła się w odrębną gminę; w 1997 nowa gmina powstała w Poznaniu), jednocześnie poszczególne gminy uzyskały osobowość prawną. W 1997, na walnym zebraniu przegłosowano przyznanie kobietom biernego prawa wyborczego, a Żydom „niehalachicznym” (tj. takim, których matki nie były Żydówkami) – prawo przynależenia do gminy. Na nowego prezesa ZGWŻ został wybrany Jerzy Kichler. Ostatecznie stosunki prawne regulowała Ustawa o stosunku państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w RP z 20 II 1997, która weszła w życie 11 V 1997.

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]