parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]
Szanowni Państwo!
Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.
Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.
Zachęcamy do korzystania.
haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]
Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]
dwutygodnik, potem miesięcznik (1931), ponownie dwutygodnik (1936) i miesięcznik (1937); pismo nieregularnie wydawane w Warszawie w 1922-1939 (ogółem zarejestrowano ok. 270 jego numerów; najstarszy zachowany w bibliotekach pol. rocznik pochodzi z 1924). Jego poprzednikami były: tygodnik „Der Sojcher” (jid., Kupiec, 1919-1920) oraz ukazujący się nieregularnie miesięcznk „Biuletyn Centrali Związku Kupców” (1919-1923; Centrala Związku Kupców). Redaktorem naczelnym (i od 1935 wydawcą) „ P.H.” był Maurycy Zajdenman; sekretarzem redakcji – Borys Ołomucki. Z czasopismem współpracowało wielu polityków i działaczy społeczno-gospodarczych, m.in.: W. Diamand, A. Gepner, J.J. Hertz, J. Leszczyński, M. Mayzel, B. Okoń, A. Peretz, A.H.C. Perlmutter, E. Ringelblum, W. Wiślicki. Pismo to uchodziło za jednen z najważniejszych periodyków na rynku polskim, informujących o sprawach gospodarczych, a przede wszystkim o zagadnieniach, związanych z handlem w kraju i za granicą. Było ono także cenionym forum publikacji komentarzy, dotyczących tej sfery, oraz ogłoszeń (głównie firm żydowskich). Wraz z „ P.H.” ukazywał się bezpłatny dodatek w języku jidysz pt. „Handełs-Błat” (Gazeta Handlowa, 1927-1928). W czasie ukazywania się pisma kilkunastokrotnie zmieniały się produkujące je drukarnie oraz – parokrotnie – formaty publikacji; jego nakład sięgał 5 tys. egzemplarzy.
Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.
PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.
Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego.
Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.