Perl Feliks

Perl Feliks

używał licznych pseudonimów, m.in.: Res, Atom, Cudowne Dziecko, Grzybowski F., Jasiński, Julian, Juliusz, Latarnik, Muszla, Perełka, Rewolucjonista, Skirmunt Karol; oraz krypt., m.in.: Felek, Feliks, F.P., P.F. (1871 Warszawa – 1927 tamże) – socjalista, jeden z twórców PPS, publicysta. Pochodził z zamożnej żydowskiej rodziny kupieckiej o tradycjach niepodległościowych, choć związanej jeszcze z kręgami ortodoksyjnymi. Będąc uczniem gimnazjum rosyjskiego, związał się z socjalistami; na studiach (Wydział Prawa Cesarskiego Uniwersytetu Warszawskiego) został członkiem KC II Proletariatu i jego działaczem (1889-1891). Zagrożony aresztowaniem, emigrował do Berlina, a potem do Paryża, gdzie w 1892 wziął udział w I zjeździe polskich socjalistów z zaboru rosyjskiego i wszedł w skład Centralizacji Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich (ZZSP). Wydalony z Francji w 1893, zamieszkał w Londynie, potem w Szwajcarii. Podjął tam studia oraz kontynuował działalność polityczną. W 1896 uzyskał tytuł doktora filozofii na uniwersytecie w Bernie (za pracę Marx und Sismondi). Potem na kilka lat powrócił do Londynu; był sekretarzem sekcji tamtejszego ZZSP. W 1898 przybył do Lwowa, gdzie m.in. uczestniczył w pracach socjalistycznego miesięcznika „Promień”. Po likwidacji ZZSP i utworzeniu Organizacji Zagranicznej PPS został powołany przez Centralny Komitet Robotniczy (CKR) do Komitetu Zagranicznego. W 1900 wyjechał do Londynu; tam został redaktorem „Światła”, a w następnym roku wezwano go do kraju na redaktora „Robotnika”. W 1902 wszedł w skład CKR PPS. W 1904 został aresztowany. Po zwolnieniu z więzienia, a potem ponownym uwięzieniu, został wydalony z zaboru rosyjskiego. Po kolejnym aresztowaniu, skazano go na zesłanie w głąb Rosji. Uwolniony, dzięki staraniom rodziny, znowu został wydalony za kordon. Osiadł w Galicji (1907-1914); dużo publikował. Po rozłamie partii w 1906, przyłączył się do Frakcji Rewolucyjnej PPS, następnie (1912-1914) założył PPS-Opozycję. W 1914-1919 był członkiem CKR PPS, a w 1919 został członkiem Rady Naczelnej PPS i posłem na sejm; od 1924 był przewodniczącym Centralnej Komisji Wykonawczej PPS. Po przewrocie majowym w 1926, przeszedł do opozycji wobec J. Piłsudskiego. Oprócz „Robotnika”, współredagował „Placówkę”, „Walkę”, „Jedność Robotniczą”. W 1910 opublikował (pod pseud. Res) Dzieje ruchu socjalistycznego w zaborze rosyjskim (t. 1.; do powstania PPS; wznowienie 1932, 1958). P. nie uważał Żydów za odrębny naród; opowiadał się za ich asymilacją; zwalczał Bund, w przekonaniu, że proletariat żydowski stanowi składową część proletariatu polskiego i winien organizować się w PPS. Odrzucał lansowany przez Bund postulat autonomii kulturalnej dla Żydów. P. został pochowany na cmentarzu żydowskim w Warszawie.