parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

Biblia Hebrajska

Biblia Hebrajska

TANACH (TaNaCh – akr. hebr. słów: Tora = Prawo [nazwa ta bywa czasem przenoszona na całą BH], Newiim = Prorocy, Ktuwim = Pisma; jid. T(a)nach); Kitwe(j) Kodesz (hebr., Święte Pisma); Mikra (aram.) – święta księga judaizmu, na którą składają się teksty hebrajskie i – w niewielkiej części – aramejskie, pochodzące z okresu od 1400 [1200] do 400 p.n.e. lub – według innej datacji – z 900/800-165 p.n.e. Jej kanon (tzw. palestyński) został ustalony na synodzie w Jawne (ok. 100 n.e.); ważną przy tym rolę odegrał Rabi Akiwa, dzięki któremu włączono doń – jako już ostatnie – Pieśń nad pieśniami oraz księgi Koheleta i Estery. W Jawne dokonano też wyboru tekstów poszczególnych ksiąg z wielu istniejących wówczas wersji. Odtąd wyłącznie nimi należało się posługiwać w kulcie synagogalnym i nauczaniu religijnym. Obowiązujący tekst nosił miano tekstu masoreckiego (masora i masoreci). Wszystkie wersje BH, odbiegające od przyjętego kanonu, miały zostać złożone w genizach synagog, a po upływie pewnego czasu – pochowane w ziemi; brak zachowanych starych rękopisów, dowodzi że postanowienie owo musiało być ściśle przestrzegane; jedyny wyjątek stanowią znaleziska z genizy kairskiej synagogi. Nad poprawnością i wiernością przekazywanego z pokolenia na pokolenie tekstu BH czuwali uczeni żydowscy, zwani masoretami; dzięki nim do przepisywanego przez kopistów w ciągu wielu wieków tekstu nie wkradły się już – poza dawniejszymi – nowe błędy. Między VII a X w. masoreci z Tyberiady, chcąc ułatwić Żydom żyjącym w diasporze i posługującym się na co dzień rozmaitymi językami prawidłowe odczytywanie tekstu, tak by nie popełniali oni błędów, nanieśli zapis samogłoskowy (umieszczony pod linią) na tekst BH, tradycyjnie zapisywany dotychczas samymi spółgłoskami (por. hebrajski alfabet), oraz zaznaczyli akcenty (w Babilonii dokonano podobnego dzieła, ale samogłoski umieszczono ponad linią tekstu; por. nakdanim). W IX w. tekst BH został podzielony na wersy oznaczone numerami. Kanon BH stanowią trzy części: 1. Tora (hebr., Prawo, tj. Pięcioksiąg Mojżesza; por. Prawo Mojżeszowe), zawierająca Księgi Rodzaju, Wyjścia, Kapłańską, LiczbPowtórzonego Prawa; 2. Newiim (hebr., Prorocy; Prorockie Księgi), w której wyróżniono działy: Newiim Riszonim (hebr., Prorocy Wcześniejsi [Pierwsi, Dawniejsi]), zawierający księgi Jozuego, Sędziów, 1 i 2 Samuela, 1 i 2 Królewską (Królewskie Księgi); oraz Newiim Acharonim (hebr., Prorocy Późniejsi [Ostatni]), w którym znajdują się księgi trzech tzw. Proroków Większych (Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela) i Dwunastu Proroków Mniejszych (Ozeasza, Joela, Amosa, Obadiasza, Jonasza, Micheasza, Nachuma, Habakuka, Sofoniasza, Aggeusza, Zachariasza, Malachiasza); 3. Ktuwim (hebr., Pisma), na które składają się księgi: Psalmów, Przysłów, Hioba, a także Pięć Zwojów (hebr. Chamesz Megil(l)ot, do których należą: Pieśń nad pieśniami; księgi Rut, Lamentacji, Koheleta i Estery), oraz Księgi Daniela, Ezdrasza, Nehemiasza i Kronik. Ogółem w skład BH wchodzą 24 księgi, stąd w języku hebrajskim bywa ona także nazywana Esrim we-Arba (Dwadzieścia Cztery). Najstarszym tłumaczeniem BH jest jej aramejski przekład, zwany Targumem. Z III w. p.n.e. pochodzi powszechnie w diasporze używany grecki przekład BH, tzw. Septuaginta (zw. Kanonem aleksandryjskim), którym również posługiwali się chrześcijanie. Na polecenie Rabiego Akiwy, rabi Akwila na początku II w. n.e. dokonał wiernego tłumaczenia na język grecki, ustalonego na synodzie w Jawne kanonu BH, który miał zastąpić Septuagintę. W szkołach żydowskich poza Palestyną, używano owego przekładu Akwili aż do końca V w. (nie zachował się on jednak do naszych czasów i znany jest jedynie z fragmentów zachowanych w Heksapli Orygenesa, pochodzącej z ok. 240 n.e.). Kościół katolicki przyjął łacińskie tłumaczenie BH, zwane Wulgatą, pochodzące z IV w. W X w. BH została przez Saadię Gaona przełożona na język arabski, a w XV w. – na język jidysz. Pierwsze drukowane wydanie BH in folio miało miejsce w 1488. W 1524-1525 w Wenecji Daniel Bomberg wydał opracowany przez Jakuba ben Chaima – korzystającego z XIII-XV-wiecznych rękopisów – tekst masorecki BH wraz z komentarzami i trzema Targumami (pod nazwą Mikraot G(e)dolot), powszechnie używany, aż do naszego stulecia. Obecnie tekst BH oparto na starszym, bo pochodzącym z X w. masoreckim opracowaniu Aarona ben Mosze ben Aszera, odtworzonym na podstawie kodeksu, znajdującego się w Sankt Petersburgu. W Polsce powstało zaledwie kilka fragmentarycznych żydowskich tłumaczeń BH na język polski (I. Cylkowa, z 1883-1914, wyd. Warszawa, Kraków; F.T. Aszkenazego Psałterz, Lwów 1927-1930; J. Miesesa Pięcioksiąg Mojżesza, Przemyśl 1931; S. Spitzera, wyd. Kraków 1937). Próbę laickiego tłumaczenia podjął A. Sandauer, przekładając Księgę Rodzaju („Literatura na Świecie” 4 [1974], z. 3). (Zob. też: Cenerene; d(e)rasz; maamadot; minjan szetarot; p(e)szat; P(e)szita; pos(e)kim; tagin; Tory studiowanie)

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]