parochet

parochet (hebr.; jid. porojches) – w synagodze bogato zdobiona zasłona na aron (ha-)kodesz. Geneza zwyczaju zawieszania p. sięga czasów biblijnych i odwołuje się do nakazów Bożych, odnoszących się do urządzenia Pierwszego Przybytku. Używany współcześnie p. jest odpowiednikiem zasłony, która w Namiocie Spotkania (a potem w Świątyni Jerozolimskiej), oddzielała miejsce Święte (hebr. Kodesz) od Najświętszego ( Święte Świętych), gdzie stała Arka Przymierza (Wj 26,31-34; 2 Krn 3,14). Kryła ona przed oczyma [więcej...]

Polski Słownik Judaistyczny - wersja Beta

Szanowni Państwo!

Udostępniliśmy Polski Słownik Judaistyczny w Portalu Delet.

Jest to wersja testowa (beta), w związku z czym na stronie mogą pojawić się błędy.

Zachęcamy do korzystania.

 

Cukunft

Cukunft (jid., Przyszłość), właśc. Jugent(Jugnt) -Bund „„Cukunft” (jid., Związek Młodzieżowy „Przyszłość”); Żydowska Młodzież Robotnicza „Przyszłość” – organizacja młodzieżowa związana z Bundem, działająca w Polsce na szerszą skalę od 1919. Pierwsze grupy młodzieży, określające się jako „Mały Bund” zaczęły powstawać na początku XX w. na Białorusi, we Włocławku i w Lublinie (jako „Pomoc Bundu”). C. ukształtował się ideologicznie i organizacyjnie w 1916. Prowadził szeroką działalność kulturalno-oświatową [więcej...]

kibuc

kibuc (hebr., zebranie, zgromadzenie) – określenie używane w kilku znaczeniach, które wiążą się z działaniem kolektywnym; 1. osiedle w Palestynie bądź w Izraelu, stanowiące społeczność kolektywnie dzielącą własność środków produkcji oraz odpowiedzialność za zaspakajanie potrzeb wspólnoty i jej członków wraz z rodzinami; początkowo było wyłącznie farmą rolniczą, później coraz częściej łączyło produkcję rolną i przemysłową. Pojęcie k. jest używane zamiennie z terminem kwuca (l.mn. kwucot, hebr., grupa, [więcej...]

haskala

haskala (hebr., edukacja, nauczanie, erudycja, oświecenie; jid. haskole) – nurt w kulturze żydowskiej rozwijający się w Europie od lat 80. XVIII w., powstały pod wpływem oddziaływania haseł oświecenia w krajach europejskich, jak również szeroko rozumianych tradycji nurtu racjonalistycznego w filozofii żydowskiej, począwszy od Majmonidesa i jego zwolenników. Już w latach 40. XVIII w. zaczęły się pojawiać wybitne jednostki, będące jego protagonistami, w tym wielu Żydów pochodzących z terenów [więcej...]

Emanuel Ringelblum

pseud. Menachem (1900 Buczacz – 1944 Warszawa) – historyk, organizator Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego [Czytaj Dalej...]

Rosz ha-Szana

Rosz ha-Szana Rosz ha-Szana (hebr., Początek Roku; jid. Roszeszone) – 1. święto Nowego Roku, zw. też w Polsce Świętem Trąbek, Trąbkami – obchodzone pierwszego i drugiego dnia tiszri, będące początkiem Jamim Noraim, które kończą się w dniu Jom Kipur. Pierwotnie, tzn. w BH święto to określano jako Zichron Terua (hebr., Upamiętnienie Dęcia w Szofar) oraz Jom Terua (hebr., Dzień Dęcia w Szofar). Nazwa R. ha-Sz. pojawia się dopiero w Misznie, gdzie wyliczono cztery daty w kalendarzu żydowskim, będące pierwszym [więcej...]

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie

Wielka Synagoga na Tłomackiem w Warszawie główna synagoga postępowa (reformowana) w Warszawie. Jej geneza sięga 1806, gdy grupa zwolenników haskali, związanych od końca XVIII w. z synagogą Izaaka Flataua przy ul. Daniłowiczowskiej (zw. „niemiecką”), postanowiła ją utrzymać po śmierci założyciela. W 1843-1849 został wzniesiony, a potem rozszerzony, jej budynek w tymże miejscu. Od 1859 wygłaszano w niej kazania w języku polskim (por. Jastrow Markus), co stanowiło zamknięcie procesu polonizacji ugrupownia tzw. postępowców w Warszawie. W [więcej...]

[[tag]]
[[ searchIndexLetter ]]
szukasz
[[searchWord]]
[[parentCategories[0].categoryname]]
[[childCat.categoryname]]
[[childCat2.categoryname]]
Typ dokumentu:
[[docTypeName]]

haseł: [[resultNumer]]
haseł: BRAK
[[article.mainPhoto.description]]
Hasło:

[[article.title]]


WAŻNE DATY:
spis treści:
  1. [[paragraph.paragrTitle]]
  2. Przypisy
  3. Powiązane treści
  4. Bibliografia

tagi:
[[tag.value]],
[[category.categoryname]]
[ [[result.title.charAt(0).toUpperCase()]] ]
[[result.title]] [więcej...]
nie znaleziono wyników
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od [[char]] lub
nie znaleziono wyników dla zaczynających się od cyfr
nie znaleziono wyników dla zapytania: "[[searchWord]]"
nie znaleziono wyników dla wybranego zestawu tagów
nie znaleziono wyników dla wybranych kategorii
i typu hasła [[docTypeName]]
[[article.title]]
[[article.shortVersion]]

[[$index + 1]]. [[paragraph.paragrTitle]]
[zwiń] [rozwiń]
[[photodescription]]
Przypisy
[zwiń] [rozwiń]
Powiązane treści
[zwiń] [rozwiń]
Bibliografia
[zwiń] [rozwiń]
Autor: [[article.author]]

B'nei (Bnai; B'naj; Bnaj; Bnej) B'rith (Brit)

B'nei (Bnai; B'naj; Bnaj; Bnej) B'rith (Brit)

(hebr., Synowie Przymierza; pisownia nazwy ostatecznie została ustalona w 1929, uchwałą władz pol. Dystryktu B.B., na wniosek jego wiceprezydenta, M. Schorra) – sieć żydowskich organizacji o charakterze elitarnym, zrzeszających przedstawicieli społeczności żydowskiej, bez względu na różnice polityczne. Jej zadaniem była troska o „zachowanie i odnowienie duszy żydowskiej”. Organizacja skupiała swą uwagę głównie na działalności filantropijnej. Początkowo w na jej kształt miała wpływ fascynacja masonerią, lecz już od końca XIX w. zaczęły się w niej nasilać wpływy prosyjonistyczne, a ostateczny zwrot ku syjonizmowi został potwierdzony uchwałami Wielkiej Loży Konstytucyjnej w Atlantic City w 1925. Początek B.B. dało powołanie w 1844 w Nowym Jorku niewielkiego stowarzyszenia dobroczynnego. Właściwy rozwój tej organizacji datuje się od 1865, kiedy to amerykańskie żydowskie stowarzyszenia humanitarne zorganizowały wspólną akcję pomocy dla ofiar cholery w Palestynie. W 1895 zaczęła działać Wielka Loża Konstytucyjna w Cincinnati, będąca władzą zwierzchnią dla dystryktów organizacji. W 1897 powstała organizacja kobieca; w 1913 powołano Anti-Defamation League; od l. 20. XX w. prowadzono także oddziały młodz. i studenckie (Hillel Foundation). W Europie B.B. działało od 1882. jako berlińska Loża Cesarstwa Niemieckiego. Loże europejskie – od 1926 – jednoczyła organizacja „Wspólnota Pracy”, z siedzibą w Berlinie, co prowadziło do antagonizmów z Wielką Lożą Konstytucyjną. W 1932 w Europie istniały 103 loże, skupiające 13 tys. członków. Wśród 19 dystryktów krajowych, polski miał numer 13. Po II wojnie światowej organizację europejską powołano na nowo w 1948, pod kierownictwem F.L. Baecka, z siedzibą w Paryżu. W 1970 w 12 krajach, poza Stanami Zjednoczonymi, gdzie B.B. jest znacznie bardziej popularna, działało 57 lóż. W Jerozolimie w 1888 Zeew Herzberg powołał lożę pn. „Jerusalem”. Na ziemiach polskich pierwsze loże B.B. powstały w zaborze prus.: „Concordia” w Katowicach (1883), „Amicitia” w Poznaniu (1885), a następnie „Michała Sachsa” w Królewskiej Hucie (Chorzowie) (1903), „Rafała Koscha” w Lesznie (1905). W tym zaborze istniały jeszcze loże w Bydgoszczy, Toruniu, Krotoszynie i Ostrowiu, które uległy likwidacji na początku okresu międzywojennego (ze względu na emigrację do Niemiec większości członków). W zaborze austriackim loże B.B. zaczęły powstawać nieco później: „Esra” w Bielsku (1889), Izraelickie Stowarzyszenie Humanitarne „Solidarność” w Krakowie (1892), „Leopolis” we Lwowie (1899), a w okresie międzywojennym – „Humanitas” w Przemyślu (1924) i „Achdut” w Stanisławowie (1927). Loża krakowska, wraz z lożą lwowską oraz lokalnymi filiami Alliance Israélite Universelle, zasłużyły się szczególnie, dzięki akcji pomocy żydowskim uciekinierom z Rosji i Rumunii (od 1899); w 1918, z jej inicjatywy, powstał Komitet Pomocy Żydów Polskich, który objął działalnością także Galicję Wschodnią. Komitet przekształcono następnie w Związek Towarzystw Opieki nad Sierotami Wojennymi, ściśle współpracujący z warsz. CENTOS-em. W zaborze rosyjskim rozwój B.B. nie był możliwy, aż do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości; wówczas dopiero powstały loże „Braterstwo” w Warszawie (1922) i „Montefiore” w Łodzi (1926). Polskie loże B.B. w 1924 utworzyły Wielką Lożę Polskiego (XIII) Dystryktu B'nei B'rith z siedzibą w Krakowie. Dokonało się to nie bez protestów niektórych lóż – katowicka i chorzowska zostały włączone do polskiego Dystryktu dopiero w 1927. We władzach centralnych B.B. w Polsce dominowały osoby w większym lub mniejszym stopniu zasymilowane, toteż odmawiano prawa przyjęcia do organizacji potencjalnym członkom, władającym wyłącznie językiem jidysz. Z tego względu nie powstały loże w Wilnie, Białymstoku, Równem i Częstochowie. Pierwsze polskie tzw. Stowarzyszenia (Zrzeszenia) Sióstr ukonstytuowały się w 1927 w Przemyślu i Lwowie oraz w Warszawie (1927/1928). Pozostałe loże zaczęły dopuszczać kobiety do udziału w B.B. dopiero w l. 30. XX w. Z pomocy finansowej B.B. w Polsce korzystało wiele instytucji społ. oraz ofiary różnego rodzaju klęsk. Szczególną opieką organizacja ta otaczała Instytut Nauk Judaistycznych w Warszawie, powstały dzięki inicjatywie wpływowych jej członków. Wiele uwagi poświęcano także uchodźcom z Rosji (po 1917) oraz pomocy Żydom w Związku Radzieckim, a w latach 30. – uchodźcom z Niemiec. W okr. od listopada 1928 do lipca 1929 w Krakowie ukazywał się mies. „B'nei B'rith”, będący organem Związku Stowarzyszeń Humanitarnych „B'nei B'rith” w Rzeczpospolitej Polskiej (wydawany przez Filipa Landaua; redagowany przez I.I. Schwarzbarta, później – Rudolfa Beresa), a następnie – „Wiadomości Stowarzyszeń Humanitarnych „B'nei B'rith” w Rzeczpospolitej Polskiej w Krakowie” (1938; pod red. Beresa).

Encyklopedia Getta Warszawy

Prezentujemy Polski Słownik Judaistyczny (PSJ) w nowej, odświeżonej formie.  

PSJ umożliwia szybki i wygodny dostęp do blisko czterech tysięcy haseł dotyczących kultury i historii Żydów polskich. Słownik przybliża użytkownikom takie zagadnienia jak religia, nauka, obyczaje, sztuka, polityka, życie codzienne i gospodarcze. Bardzo ważną i dużą część słownika stanowią biogramy najwybitniejszych przedstawicieli świata kultury żydowskiej oraz polsko-żydowskiej. PSJ stanowi idealny punkt wyjścia do dalszych poszukiwań i badan nad kulturą żydowską. Stanowi także przydatne narzędzie dla wszystkich zajmujących się działalnością edukacyjną i kulturalną.  

Polski Słownik Judaistyczny powstał jako praca zbiorowa pod. red. Zofii Borzymińskiej i Rafała Żebrowskiego. 

Projekt będzie stopniowo rozwijany we współpracy ze specjalistami i pracownikami Żydowskiego Instytutu Historycznego. Powstałe nowe hasła słownikowe zostaną zaktualizowane w oparciu o najnowsze badania i stan wiedzy. Wybrane zagadnienia zostaną uzupełnione o materiały wizualne oraz linki do plików źródłowych.  

Przypomnij

[[error]]

To pole jest wymagane.
Nazwa użytkownika musi mieć najwyżej 30 znaków.
Nazwa użytkownika musi mieć co najmniej 2 znaki.
[[error]]
To pole jest wymagane.
[[error]]
To pole jest wymagane.
Adresy różnią się od siebie.
To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.
Rok urodzenia musi składać się z 4 cyfr.
Nieprawidłowy rok urodzenia
[[error]]

Pola oznaczone * są obowiązkowe. Klikając przycisk „załóż konto”, akceptujesz nasz Regulamin oraz potwierdzasz zapoznanie się z Zasadami dotyczącymi danych, w tym z Zasadami stosowania plików cookie.

Dziękujemy za założenie konta w portalu Delet. Aby w pełni korzystać z możliwości portalu, musisz aktywować konto. Na podany adres email został wysłany link aktywacyjny. Jeśli nie dostałeś linka aktywacyjnego, zobacz, co możesz zrobić w FAQ.

Twoje konto w portalu Delet nie jest jeszcze aktywne, kliknij w link aktywacyjny w przesłanym emailu (jeśli nie otrzymałeś maila aktywacyjnego w ciągu godziny, sprawdź folder spam) lub wyślij mail aktywacyjny ponownie. W razie problemów skontaktuj się z administratorem.

Zbyt wiele razy został wpisany niepoprawny mail lub hasło.
Kolejną próbę będzie można podjąć za 5 minut.

Twoje konto zostało aktywowane!

To pole jest wymagane.

Na twój podany przy rejestracji adres email zostanie przesłany link umożlwiający zmianę hasła.

To pole jest wymagane.
Hasło musi zawierać co najmniej 6 znaków, w tym małą literę, wielką literę oraz cyfrę.
To pole jest wymagane.
Hasła różnią się od siebie.

Twoje hasło zostało zmienione.

Nie udało się zmienić hasła.

[[error]]

Nowy zbiór

To pole jest wymagane.
Opis może mieć najwyżej 200 znaków.
Opis musi mieć co najmniej 2 znaki.
POL ENG

Pola oznaczone * są obowiązkowe.

[[infoContent]]