B'nei (Bnai; B'naj; Bnaj; Bnej) B'rith (Brit)
B'nei (Bnai; B'naj; Bnaj; Bnej) B'rith (Brit)
(hebr., Synowie Przymierza; pisownia nazwy ostatecznie została ustalona w 1929, uchwałą władz pol. Dystryktu
B.B., na wniosek jego wiceprezydenta, M.
Schorra) – sieć żydowskich organizacji o charakterze elitarnym, zrzeszających przedstawicieli społeczności żydowskiej, bez względu na różnice polityczne. Jej zadaniem była troska o „zachowanie i odnowienie duszy żydowskiej”. Organizacja skupiała swą uwagę głównie na działalności filantropijnej. Początkowo w na jej kształt miała wpływ fascynacja masonerią, lecz już od końca XIX w. zaczęły się w niej nasilać wpływy prosyjonistyczne, a ostateczny zwrot ku syjonizmowi został potwierdzony uchwałami Wielkiej Loży Konstytucyjnej w Atlantic City w 1925. Początek
B.B. dało powołanie w 1844 w Nowym Jorku niewielkiego stowarzyszenia dobroczynnego. Właściwy rozwój tej organizacji datuje się od 1865, kiedy to amerykańskie żydowskie stowarzyszenia humanitarne zorganizowały wspólną akcję pomocy dla ofiar cholery w Palestynie. W 1895 zaczęła działać Wielka Loża Konstytucyjna w Cincinnati, będąca władzą zwierzchnią dla dystryktów organizacji. W 1897 powstała organizacja kobieca; w 1913 powołano Anti-Defamation League; od l. 20. XX w. prowadzono także oddziały młodz. i studenckie (Hillel Foundation). W Europie
B.B. działało od 1882. jako berlińska Loża Cesarstwa Niemieckiego. Loże europejskie – od 1926 – jednoczyła organizacja „Wspólnota Pracy”, z siedzibą w Berlinie, co prowadziło do antagonizmów z Wielką Lożą Konstytucyjną. W 1932 w Europie istniały 103 loże, skupiające 13 tys. członków. Wśród 19 dystryktów krajowych, polski miał numer 13. Po II wojnie światowej organizację europejską powołano na nowo w 1948, pod kierownictwem F.L. Baecka, z siedzibą w Paryżu. W 1970 w 12 krajach, poza Stanami Zjednoczonymi, gdzie
B.B. jest znacznie bardziej popularna, działało 57 lóż. W Jerozolimie w 1888 Zeew Herzberg powołał lożę pn. „Jerusalem”. Na ziemiach polskich pierwsze loże
B.B. powstały w zaborze prus.: „Concordia” w Katowicach (1883), „Amicitia” w Poznaniu (1885), a następnie „Michała Sachsa” w Królewskiej Hucie (Chorzowie) (1903), „Rafała Koscha” w Lesznie (1905). W tym zaborze istniały jeszcze loże w Bydgoszczy, Toruniu, Krotoszynie i Ostrowiu, które uległy likwidacji na początku okresu międzywojennego (ze względu na emigrację do Niemiec większości członków). W zaborze austriackim loże
B.B. zaczęły powstawać nieco później: „Esra” w Bielsku (1889), Izraelickie Stowarzyszenie Humanitarne „Solidarność” w Krakowie (1892), „Leopolis” we Lwowie (1899), a w okresie międzywojennym – „Humanitas” w Przemyślu (1924) i „Achdut” w Stanisławowie (1927). Loża krakowska, wraz z lożą lwowską oraz lokalnymi filiami
Alliance Israélite Universelle, zasłużyły się szczególnie, dzięki akcji pomocy żydowskim uciekinierom z Rosji i Rumunii (od 1899); w 1918, z jej inicjatywy, powstał Komitet Pomocy Żydów Polskich, który objął działalnością także Galicję Wschodnią. Komitet przekształcono następnie w Związek Towarzystw Opieki nad Sierotami Wojennymi, ściśle współpracujący z warsz.
CENTOS-em. W zaborze rosyjskim rozwój
B.B. nie był możliwy, aż do czasu odzyskania przez Polskę niepodległości; wówczas dopiero powstały loże „Braterstwo” w Warszawie (1922) i „Montefiore” w Łodzi (1926). Polskie loże
B.B. w 1924 utworzyły Wielką Lożę Polskiego (XIII) Dystryktu B'nei B'rith z siedzibą w Krakowie. Dokonało się to nie bez protestów niektórych lóż – katowicka i chorzowska zostały włączone do polskiego Dystryktu dopiero w 1927. We władzach centralnych
B.B. w Polsce dominowały osoby w większym lub mniejszym stopniu zasymilowane, toteż odmawiano prawa przyjęcia do organizacji potencjalnym członkom, władającym wyłącznie językiem jidysz. Z tego względu nie powstały loże w Wilnie, Białymstoku, Równem i Częstochowie. Pierwsze polskie tzw. Stowarzyszenia (Zrzeszenia) Sióstr ukonstytuowały się w 1927 w Przemyślu i Lwowie oraz w Warszawie (1927/1928). Pozostałe loże zaczęły dopuszczać kobiety do udziału w
B.B. dopiero w l. 30. XX w. Z pomocy finansowej
B.B. w Polsce korzystało wiele instytucji społ. oraz ofiary różnego rodzaju klęsk. Szczególną opieką organizacja ta otaczała
Instytut Nauk Judaistycznych w Warszawie, powstały dzięki inicjatywie wpływowych jej członków. Wiele uwagi poświęcano także uchodźcom z Rosji (po 1917) oraz pomocy Żydom w Związku Radzieckim, a w latach 30. – uchodźcom z Niemiec. W okr. od listopada 1928 do lipca 1929 w Krakowie ukazywał się mies. „B'nei B'rith”, będący organem Związku Stowarzyszeń Humanitarnych „B'nei B'rith” w Rzeczpospolitej Polskiej (wydawany przez Filipa Landaua; redagowany przez I.I.
Schwarzbarta, później – Rudolfa Beresa), a następnie – „Wiadomości Stowarzyszeń Humanitarnych „B'nei B'rith” w Rzeczpospolitej Polskiej w Krakowie” (1938; pod red. Beresa).
